معرفی انواع اسپرینکلر

آتش‌ سوزی، فاجعه‌ ای هولناک که می‌ تواند در هر زمان و مکانی رخ دهد. اما با وجود سیستم‌ های اطفاء حریق مناسب، می‌ توان از بروز خسارات جانی و مالی تا حد زیادی جلوگیری کرد. یکی از رایج‌ترین و کارآمد ترین سیستم‌ های اطفاء حریق، سیستم اسپرینکلر است. اسپرینکلر یا آب فشان در واقع قسمت اطفا کننده نهایی سیستم های اطفا حریق آبی می باشد.

 

 

اسپرینکلر چیست

سامانه‌ای هوشمند برای اطفاء حریق است که با پاشش آب به طور اتوماتیک، آتش را در مراحل اولیه مهار می‌ کند. این سامانه از شبکه‌ ای از لوله‌ها تشکیل شده که در سقف یا دیوارها نصب می‌ شوند و در سر هر لوله، یک شیر مخصوص به نام اسپرینکلر قرار دارد.

مزایای استفاده از اسپرینکلر آتش نشانی

• مهار سریع آتش: با پاشش سریع آب، آتش را در نطفه خفه می‌کند و از گسترش آن به سایر نقاط جلوگیری می‌کند.
• کاهش خسارات: مهار سریع آتش، از بروز خسارات جانی و مالی سنگین جلوگیری می‌کند.
• ایمنی بیشتر: به طور اتوماتیک عمل می‌کند و نیازی به دخالت انسان ندارد،
• کاهش هزینه‌ها: استفاده از این سیستم در بلندمدت، با کاهش هزینه‌ های ناشی از آتش‌ سوزی، مقرون به صرفه خواهد بود.

انواع اسپرینکلر

• اسپرینکلرهای تر: رایج‌ترین نوع اسپرینکلر است که از آب برای اطفاء حریق استفاده می‌کند.
• اسپرینکلرهای خشک: در مکان‌هایی که احتمال یخ‌زدگی آب وجود دارد، استفاده می‌شود. به جای آب، از گاز یا هوای فشرده برای فعال کردن سیستم استفاده می‌شود.
• اسپرینکلرهای پودری: از پودرهای مخصوص برای اطفاء حریق استفاده می‌کند.

مکانیزم عملکرد اسپرینکلر

این قطعه از یک حباب شیشه‌ای حساس به گرما یا یک اتصال فلزی دو تکه که با آلیاژی قابل ذوب به هم وصل شده‌اند، برای مسدود کردن مسیر آب تا زمان وقوع آتش‌سوزی استفاده می‌کنند.

مراحل عملکرد اسپرینکلر

1. افزایش دما: در صورت بروز آتش‌سوزی، دما در محل اسپرینکلر افزایش می‌یابد.
2. شکستن حباب یا ذوب شدن اتصال: افزایش دما باعث شکستن حباب شیشه‌ای یا ذوب شدن اتصال فلزی می‌شود.
3. باز شدن شیر: با شکستن حباب یا ذوب شدن اتصال، شیر اسپرینکلر باز می‌شود.
4. پاشش آب: آب با فشار از طریق نازل اسپرینکلر بر روی آتش پاشیده می‌شود.
5. خاموش شدن آتش: با خنک شدن محیط و آتش، آتش‌سوزی خاموش می‌شود.

انواع SPRINKLER از نظر سرعت عملکرد

SPRINKLER واکنش سریع Q.R

سرعت عملکرد آن ها با RTI عنصر حرارتی 50 ^1/2(m/s) یا کمتر دارند.

1. استفاده در محیط های کم خطر و خط معمولی اجباری می باشد.
2. قطر حباب آن 3 میلی متر می باشد
3. مساحت طراحی برای ازتفاع های 20 فوت یا کمتر را بین 25 تا 40 درصد کاهش می دهد.
4. استفاده از آن ها در محیط های پر خطر ممنوع می باشد.

SPRINKLER واکنش استاندارد S.R

سرعت عملکرد آن ها با RTI عنصر حرارتی 80 ^1/2(m/s) یا بیشتر دارند.

 

جدول دمایی اسپرینکلر

باید توجه داشت که کد رنگ روی بدنه قطعه (به جز دکریتیو) هک می شود و رنگ حباب هم که با اسم آن مشخص می باشد.

انواع SPRINKLER از نظر نصب

1. اسپرینکلر سقفی آویزان پایین زن:

• این مدل که رایج‌ترین نوع اسپرینکلر است، به صورت عمودی از سقف آویزان می‌شود و آب را به صورت مستقیم به سمت پایین پاشش می‌کند.
• برای نصب این نوع، به فضای کافی بین سقف و اشیاء زیر آن نیاز است.
• در مکان‌هایی مانند انبارها، سوله‌ها و… که ارتفاع سقف بلند است، استفاده می‌شود.

2. اسپرینکلر سقفی بالا زن:

•  به صورت عمودی به سقف نصب می‌شود و آب را به سمت بالا پاشش می‌کند.
• آب پاشیده شده توسط این نوع اسپرینکلر به دفلکتور برخورد کرده و به صورت چتری شکل به سمت پایین پخش می‌شود.
• در مکان‌هایی که به دلیل وجود موانعی مانند لوله‌ها یا تیرچه‌ها، امکان نصب اسپرینکلر آویزان پایین زن وجود ندارد، استفاده می‌شود.

3. اسپرینکلر دیواری:

• به صورت عمودی به دیوار نصب می‌شود و آب را به صورت افقی به سمت دو طرف پاشش می‌کند.
• در مکان‌هایی مانند راهروها، دفاتر کار و… که فضای کافی برای نصب اسپرینکلر آویزان یا بالا زن وجود ندارد، استفاده می‌شود.

4. اسپرینکلر توکار:

• به صورت مخفی در داخل سقف نصب می‌شود و فقط در زمان بروز آتش‌سوزی از سقف بیرون می‌آید.
• در مکان‌هایی که زیبایی ظاهری سقف اهمیت دارد، استفاده می‌شود.

5. اسپرینکلر مخفی:

• مشابه اسپرینکلر توکار است، با این تفاوت که به طور کامل در داخل سقف پنهان می‌شود و در زمان بروز آتش‌سوزی نیز قابل مشاهده نیست.
• در مکان‌هایی که حفظ زیبایی ظاهری سقف از اهمیت بالایی برخوردار است، استفاده می‌شود.

6. اسپرینکلر هم طراز:

• به صورت افقی به سقف نصب می‌شود و آب را به صورت یکنواخت در تمام جهات پاشش می‌کند.
• در مکان‌ هایی مانند سقف‌ های کاذب و… که امکان نصب اسپرینکلرهای دیگر وجود ندارد، استفاده می‌شود.

اجزای اسپرینکلر

1. اتصال رزوه:

• این بخش از اسپرینکلر به لوله‌ های سیستم اطفاء حریق متصل می‌ شود و وظیفه‌ ی انتقال آب به آن را بر عهده دارد.
• اتصال رزوه در انواع مختلفی مانند رزوه NPT، BSP و… موجود است که باید با نوع لوله‌های سیستم اطفاء حریق مطابقت داشته باشد.
• جنس اتصال رزوه معمولاً از برنج یا چدن است که مقاومت بالایی در برابر خوردگی و زنگ زدگی دارد.

2. بدنه:

• بدنه محل قرارگیری سایر اجزای اسپرینکلر مانند حباب، درپوش و دفلکتور است.
• بدنه معمولاً از جنس برنج یا چدن ساخته می‌شود و باید مقاومت بالایی در برابر فشار آب و حرارت داشته باشد.
• در برخی از مدل ها، بدنه به صورت توکار در سقف نصب می‌ شود و فقط در زمان بروز آتش‌ سوزی از سقف بیرون می‌ آید.

3. درپوش:

• درپوش از خروج آب تا زمان بروز آتش‌ سوزی جلوگیری می‌ کند.
• درپوش ها معمولاً از جنس پلاستیک یا فلز ساخته می‌ شود و به بدنه اسپرینکلر پیچ می‌ شود.
• در زمان بروز آتش‌ سوزی، حباب شیشه‌ای اسپرینکلر شکسته شده و درپوش به دلیل فشار آب از بدنه جدا می‌ شود و آب به سمت آتش پاشیده می‌ شود.

4. حباب:

• حباب که به آن کپسول شیشه‌ ای نیز می‌ گویند، حاوی مایعی حساس به حرارت است.
• در زمان بروز آتش‌ سوزی، حرارت باعث افزایش دمای مایع داخل حباب شده و حباب می‌ شکند.
• شکستن حباب باعث آزاد شدن مسیر آب و پاشش آب به سمت آتش می‌ شود.
• حباب اسپرینکلر در رنگ‌های مختلفی مانند قرمز، نارنجی، آبی و… موجود است که هر رنگ نشان‌ دهنده‌ ی دمای ذوب حباب و حساسیت آن به حرارت است.

5. صفحه منحرف کننده جریان یا دفلکتور:

• دفلکتور اسپرینکلر وظیفه‌ ی پخش آب به صورت یکنواخت در تمام جهات را بر عهده دارد.
• دفلکتور معمولاً از جنس فلز یا پلاستیک ساخته می‌ شود و در انواع مختلفی مانند دفلکتور تخت، دفلکتور گنبدی و… موجود است.
• نوع دفلکتور باید با توجه به نوع کاربری محل مورد نظر و نوع اسپرینکلر انتخاب شود.

 

 

 

اسپرینکلرهای خاص

1. اسپرینکلرهای پوشش گسترده:

• برای حفاظت از فضاهای بزرگ و باز مانند انبارها، سوله‌ها و… طراحی شده‌اند.
• می‌توانند مساحت بیشتری را نسبت به اسپرینکلرهای معمولی پوشش دهند.
•  در دو نوع واکنش سریع و استاندارد موجود هستند.

2. اسپرینکلرهای پوشش گسترده واکنش سریع:

•  برای حفاظت از فضاهایی که خطر آتش‌سوزی سریع در آنها وجود دارد، مانند انبار مواد شیمیایی، طراحی شده‌اند.
• در زمان بروز آتش‌سوزی به سرعت فعال شده و آب را به سمت آتش پاشش می‌کنند.

3. اسپرینکلرهای باز (مربوط به سیستم های سیلابی):

• در سیستم‌های سیلابی استفاده می‌شوند.
• در سیستم‌های سیلابی، در زمان بروز آتش‌سوزی، تمام آب موجود در لوله‌ها به طور همزمان تخلیه شده و تمام فضای مورد نظر را غرق در آب می‌کند.
• دار و بدون دریچه موجود هستند.

4. اسپرینکلرهای زود اطفا کننده واکنش سریع:

•  برای حفاظت از فضاهایی که به سرعت در معرض آتش‌سوزی قرار می‌گیرند، مانند اتاق‌های سرور، طراحی شده‌اند.
•  در زمان بروز آتش‌سوزی به سرعت فعال شده و آب را به سمت آتش پاشش می‌کنند.
•  می‌توانند از بروز خسارات جانی و مالی تا حد زیادی جلوگیری کنند.

5. اسپرینکلرهای مسکونی (در ایران موجود نمی‌باشد.):

•  برای حفاظت از منازل مسکونی طراحی شده‌اند.
•  به طور معمول از نوع آویزان پایین زن هستند.

6. اسپرینکلرهای ویژه:

• برای کاربردهای خاص مانند پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها ،حفاظت از تجهیزات الکتریکی، تابلوهای برق و… طراحی شده‌اند.
•  در انواع مختلفی مانند پودر خشک، فوم و… موجود هستند.
•  در برابر مواد شیمیایی، حرارت بالا و… مقاوم است.

7. اسپرینکلرهای قدیمی:

•  از نظر طراحی و عملکرد با اسپرینکلرهای جدیدتر متفاوت هستند.
•  به طور معمول از نوع آویزان پایین زن هستند و از حباب شیشه‌ای برای فعال شدن استفاده می‌کنند.
•  در حال حاضر به دلیل راندمان پایین و احتمال نشتی آب، توصیه نمی‌شود.

 

نکات مهم در خرید و نصب اسپرینکلر

• انتخاب نوع سیستم اسپرینکلر مناسب با نوع کاربری و شرایط محیطی.
• محاسبه دقیق ظرفیت و تعداد اسپرینکلر مورد نیاز.
• نصب اصولی و استاندارد سیستم اسپرینکلر توسط متخصصان مجرب.
• انجام تست‌ها و سرویس‌های دوره‌ای برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم.
• استفاده از اسپرینکلرهای باز شده ، مجاز نمی باشد.

• هر سیستم اسپرینکلر باید تعدادی اسپرینکلر یدکی برای موارد نیاز به تعویض در مکانی امن موجود داشته باشد:

  • کمتر از 300 عدد — 6 عدد یدک
  • 300 تا 1000 عدد — 12 عدد یدک
  • 1000 عدد یا بیشتر— 24 عدد یدک

جمع بندی:

یکی از ارکان مهم در بحث ایمنی، سیستم های اطفای حیق هستند که می توانند با عملکرد به موقع خود از تحمیل خسارات بسیار سنگین و حتی جبران ناپذیر جلوگیری کنند. لذا استفاده از وسایل استاندارد و داشتن دانش کافی در این زمینه امری بدیهی و لازم به شمار می آید. 

چنانچه دانش و تخصص کافی در این زمینه را ندارید حتما از کارشناسان و افراد فنی در این حوزه استفاده کنید تا بتوانید به بهترین شکل اصول ایمنی را رعایت کنید.